Tot 2014 was er nog sprake van een afname van de naleving van kernbepalingen in de Arbowet door bedrijven, zoals het hebben van een contract met een arbodienst of arbodienstverlener, een verzuimbeleid, een preventiemedewerker, en bedrijfshulpverlening. In 2016 is hiervoor weer meer aandacht gekomen in bedrijven. Ruim 3% van alle werknemers in Nederland zegt in 2014 een beroepsziekte te hebben opgelopen die is vastgesteld door een arts. Arbeidsongevallen en werkgerelateerde aandoeningen kosten 4,7 miljard euro op jaarbasis; dat zijn naar schatting de totale kosten van loondoorbetaling bij werkgerelateerd verzuim. 

Arbobalans 2016
Deze cijfers komen uit de ‘Arbobalans 2016’ gepubliceerd op 18 december 2016. De ‘Arbobalans’ wordt tweejaarlijks door TNO samengesteld, in samenwerking met het CBS, RIVM en het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, met steun van het ministerie van SZW. Het geeft een breed overzicht van de kwaliteit van de arbeid en werkgerelateerde gezondheid in Nederland en de ontwikkelingen hierin.

Alleen naleving RI&E verplichting daalt
In de gegevens van de ‘Arbobalans’ zien we stijgende nalevingspercentages, die variëren tussen 45% van de bedrijven met een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) en 75% van de bedrijven met een contract met een arbodienstverlener en met het geven van voorlichting en onderricht. Alleen het percentage bedrijven met een RI&E is in 2016 (45%) lager dan in 2014 (47%). Grote bedrijven leven kernbepalingen beter na dan kleinere. Doordat grote bedrijven relatief vaak een RI&E hebben en ook het merendeel van de werknemers in dienst hebben, werkt 83% van de werknemers in een bedrijf met een RI&E. Bijna alle werknemers werken in bedrijven die een contract hebben met een arbodienstverlener en die een verzuimbeleid voeren. Acht op de tien werknemers werken in een bedrijf waar een preventiemedewerker is aangesteld.

Beroepsziekten kosten veel geld én 4.100 mensen per jaar het leven
Ruim 3% van alle werknemers in Nederland zegt in 2014 een beroepsziekte te hebben opgelopen die is vastgesteld door een arts. In 2013 stierven naar schatting ruim 4100 mensen aan een beroepsziekte van wie ruim driekwart na hun pensioen. Beroepsziekten veroorzaken 5% van de totale ziektelast in Nederland. Aandoeningen aan het bewegingsapparaat en psychische aandoeningen veroorzaken de hoogste ziektelast. Beroepsziekten veroorzaken veel extra verzuim. Zo verzuimt een werknemer met een beroepsziekte gemiddeld 31 dagen per jaar. Dat is 25 dagen meer dan een werknemer zonder beroepsziekte.

Fysieke arbeidsbelasting blijft gelijk maar risicovol langdurig(er) beeldschermwerk neemt toe
De door werknemers gerapporteerde fysieke arbeidsbelasting, zoals kracht zetten (20% van de werknemers), werken in een ongunstige houding (10%) of herhalende bewegingen maken (35%), blijft in de afgelopen acht jaar nagenoeg gelijk. Dat geldt ook voor de omgevingsbelasting zoals lawaai (7%), gevaarlijk werk (4%) en werken met gevaarlijke stoffen (15%). Het gemiddeld aantal uren beeldschermwerk neemt licht toe van 3,7 uur per dag naar 3,9 uur per dag. Het aandeel werknemers dat meer dan 6 uur per dag beeldschermwerk verricht (een kritische grens voor de kans op klachten), stijgt van 22% in 2007 naar 25% in 2015; deze werknemers hebben daarmee een verhoogd risico op (chronische) nek, schouder en armklachten.

Aandeel werknemers met hoge taakeisen én lage autonomie stijgt licht 
Op het vlak van psychosociale belasting (PSA) treedt een lichte daling op van hoge taakeisen, zoals onder hoge tijdsdruk moeten werken (van 41% van de werknemers in 2007 naar 38% in 2015). Emotioneel belastend werk (9%) en ongewenst gedrag door collega’s (16%) of externen (23%) blijft ongeveer gelijk. Er treedt een opvallende daling op van de autonomie in de jaren 2007 (38% ervaart een lage autonomie) tot 2012 (44% ervaart een lage autonomie), waarna deze stabiliseert op het niveau van 2012. Het aandeel werknemers met hoge taakeisen én lage autonomie stijgt licht van 16% in 2007 tot 18% in 2015. Werknemers met hoge taakeisen en weinig autonomie hebben een verhoogd risico op werkstress.

Veiligheidscultuur van belang bij arbeidsongevallen
In 2015 lopen 211.000 werknemers lichamelijk of geestelijk letsel op door een ongeval tijdens het werk. Dit is 3% van alle werknemers. Bijna de helft van hen (96.000), verzuimen minimaal een dag (1,4% van alle werknemers). In 11% van de arbeidsongevallen die leiden tot verzuim, loopt de werknemer blijvend letsel op. In de periode 2005-2013 daalt de kans op een arbeidsongeval mét verzuim met 13,5%. Of die daling zich in 2014 en 2015 voortzet, kan door wijzigingen in de gegevensverzameling nog niet worden vastgesteld. Het jaarlijkse aantal arbeidsongevallen met dodelijke afloop fluctueert in de periode 2005 – 2014 tussen de 35 tot 55 gevallen per jaar. De kans op een dodelijk arbeidsongeval neemt vanaf 2008 licht af en is redelijk stabiel sinds 2012. In het meest recente jaar, 2014, zijn er 45 dodelijke arbeidsongevallen.

Download PDF ‘Arbobalans 2016’ hier >>>

TNO Persbericht ARBOBALANS 2016: ARBOBELEID LIJKT DE RECESSIE VOORBIJ >>>