Gedifferentieerde aanpak ongevalsonderzoek van de Arbeidsinspectie

Uit: Monitor Arbeidsongevallen 2021 | Gecorrigeerde versie, oktober 2022 (correctie op pagina 24). Publicatie-nr. 22405063

Per 1 oktober 2020 is de Arbeidsinspectie gestart met de gedifferentieerde aanpak van ongevalsonderzoek (GAO). In 2021 hebben we geëxperimenteerd met deze nieuwe werkwijze. Binnen de gedifferentieerde aanpak bepaalt de Arbeidsinspectie met behulp van een wegingskader welke interventie passend is bij het ongeval en het bedrijf. Een interventie wordt ingezet op basis van de aard van het letsel van het slachtoffer, de mate waarin de werkgever de arbeidsomstandigheden op orde heeft en de typering van het ongeval. Door een werkgever zelf een rapportage inclusief verbeterplan op te laten stellen, stimuleren we de werkgever om de veiligheid in het bedrijf te verbeteren. Dit draagt eraan bij dat bedrijven leren van ongevallen. De Arbeidsinspectie monitort de effectiviteit van de verschillende interventies.

Onderscheid in twee letselcategorieën voor opvolging

De Arbeidsinspectie onderscheid twee letselcategorieën. We spreken van letselcategorie 1 als een ongeval leidt tot minder dan twee nachten ziekenhuisopname en/of licht blijvend letsel. We  preken van letselcategorie 2 bij een ziekenhuisopname van twee nachten of meer en/of meer dan licht blijvend letsel. De Arbeidsinspectie voert altijd een uitgebreid ongevalsonderzoek uit als sprake is van een ongeval met letsel in letselcategorie 2. En ook bij een dodelijk ongeval of een ongeval met een kind (15 jaar en jonger) of jeugdige (16- en 17-jarigen). In bepaalde gevallen (dodelijke slachtoffers en/of bewust de wet overtreden) wordt een strafrechtelijk onderzoek uitgevoerd onder aansturing van het Functioneel Parket.

Betreft het een ongeval met letsel in letselcategorie 1, dan kunnen andere interventies worden toegepast. Een belangrijke interventie in de gedifferentieerde aanpak is de werkgeversrapportage. Bij deze interventie onderzoekt de werkgever zelf wat er misging bij het ongeval en beschrijft hij dit in een werkgeversrapportage. Daarnaast stelt de werkgever een verbeterplan op. De Arbeidsinspectie beoordeelt of het verbeterplan effectief is en of het bedrijf werk maakt van veiligheid. Bedrijven kunnen alsnog een boete krijgen als de werkgeversrapportage onvoldoende is of als bij herinspectie blijkt dat maatregelen uit het verbeterplan niet zijn geïmplementeerd.

Een andere interventie binnen de GAO is de Arbeidsinspectie van de arbeidsplaats. De verbeterpunten die daarbij naar boven komen, dient de werkgever op te lossen. Bij overtredingen kan een boete worden opgelegd en/of een herinspectie volgen. Ook kan de Arbeidsinspectie besluiten om geen nader onderzoek te doen, omdat het arbobeleid helemaal in orde is en het letsel in Letselcategorie 1 valt. Los van de interventie die de Arbeidsinspectie kiest, kan het naar aanleiding van het ongeval nodig zijn dat het bedrijf zelf de risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) en het plan van aanpak moet bijstellen.

Tussentijdse resultaten

In het experimenteerjaar 2021 was er in 47% van de afgeronde ongevalsonderzoeken sprake van letsel in letselcategorie 2. In dat geval doet de Arbeidsinspectie altijd een uitgebreid onderzoek. Bij dit onderzoek werd in twee derde (67%) van de gevallen geconstateerd dat er sprake was van één of meerdere overtredingen van de Arbowet. In 59% van de zaken met letsel in letselcategorie 2 werd een boete opgelegd. Het verschil tussen het aantal overtredingen en het aantal boetes kan onder andere voortkomen uit de toepassing van matigingsgronden.
In 53% van de afgeronde ongevalsonderzoeken was er sprake van letselcategorie 1. In dit geval wordt de GAO toegepast. Deze aanpak heeft ertoe geleid dat in 39% van de zaken de arbeidsplaats werd geïnspecteerd, in 12% werd regulier ongevalsonderzoek uitgevoerd en in 9% werd een werkgeversrapportage of zelfrapportage opgesteld door de werkgever. In 40% van de zaken met letsel in letselcategorie 1 volgde geen Arbeidsinspectie arbeidsplaats, zelfrapportage of regulier onderzoek.
Zoals al eerder beschreven, kan de toepassing van de gedifferentieerde aanpak ongevalsonderzoek resulteren in een boete. In 41% van de zaken waarin de gedifferentieerde aanpak is toegepast, wordt ook een boete opgelegd. Dit komt veel vaker voor bij het reguliere ongevalsonderzoek binnen de GAO (71%), dan bij de andere interventies (9 tot 19% boetes). In figuur 2.2 is dit schematisch weergegeven.

Deze werkwijze wordt verder ontwikkeld in het najaar van 2022. Het aandeel werkgeversrapportages zal toenemen omdat die in veel meer gevallen gevraagd zal worden. Ook in de nieuwe werkwijze blijft het zo dat de Arbeidsinspectie zelf onderzoek doet wanneer een werkgever niet mee wil of kan werken en bij ongevallen met bijvoorbeeld jeugdigen en jongeren. Ook wanneer blijkt dat een werkgeversrapportage als onvoldoende wordt beoordeeld en niet het gewenste effect heeft, doen we zelf verder onderzoek naar het arbeidsongeval.

Overtredingen en boetes

In 2021 zijn er in 940 afgeronde ongevalsonderzoeken (47%) één of meerdere overtredingen geconstateerd.
Daarbij werden 1.484 overtredingen vastgesteld. In 652 zaken (34%) stelde de Arbeidsinspectie een boeterapport op. Er kunnen in één zaak meerdere boeterapporten worden opgesteld. Het totaal  aantal boeterapporten bedroeg 796. Hieronder staat beschreven welke overtredingen in 2021 zijn geconstateerd bij afgeronde ongevalsonderzoeken. Relatief het vaakst is een overtreding  geconstateerd op artikel 5 van de Arbeidsomstandighedenwet, die gaat over de inventarisatie en evaluatie van risico’s. De meeste overtredingen hadden betrekking op lid 1
van artikel 5, wat gaat over het hebben van een risico inventarisatie & evaluatie (RI&E), inclusief gevaren en risico-beperkende maatregelen. Ook waren er een aantal overtredingen van lid 3 van artikel 5, wat gaat over het hebben van een plan van aanpak.
Naast artikel 5 waren er veel overtredingen van artikel 9. Werkgevers overtreden dit artikel als ze ernstige arbeidsongevallen niet (tijdig) melden of als ze geen registratie voeren van ongevallen die hebben geleid tot een verzuim van meer dan drie dagen. Voor de overtredingen in 2021 geldt dat ze allemaal betrekking hebben op het niet tijdig melden van arbeidsongevallen. In de meeste gevallen heeft de werkgever het ongeval alsnog zelf gemeld, maar niet binnen de gestelde termijn.

 

Bron: